شؤن انسانی در فضای مجازی - عرصه‌ای برای تحقق آرمان­های بشری

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[2011-01-14]   [ دکتر شهیندخت خوارزمی]

جامعه بشری زمانی وارد عصر فضای مجازی شد که زندگی در جهان فیزیکی برای بخش مهمی از مردم جهان با شأن انسانی، آن گونه که پیامبران و فیلسوفان و دانشمندان تعریف کرده‌اند، سازگار نیست.

به رغم دستاوردهای بسیار در زمینه رفاه مادی، در جهان فیزیکی هنوز سایه شوم فقر؛ جهل؛ نابرابری­های گسترده جنسیتی و نژادی و طبقاتی؛ بی­عدالتی؛ پایمال شدن آزادی­های فردی و اجتماعی؛ محرومیت از حقوق فردی و اجتماعی و اشکال تازه ناامنی و بیدادگری حکومت­های سرکوبگر و رنج بیهوده جنگ­های مدرن و بی­معنا و تخریب گسترده و جبران ناپذیر محیط زیست و بسیاری دیگر، بر زندگی انسان احساس می­شود.

نخستین دهه قرن بیست و یکم زمانی به پایان می‌رسد که طبق آخرین آمار بانک جهانی، بیش از 3 میلیارد نفر با کمتر از روزی 5/2 دلار زندگی می­کنند و یک چهارم جمعیت کره زمین ار فقر مطلق و گرسنگی رنج می‌برند. در سال 2009، بین 55 و 90 میلیون نفر بیش از حدی که پیش بینی شده بود، بر جمعیت دچار فقر شدید جهان، افزوده شد.

روند رو به کاهش گرسنگی که از دهه 1990 آغاز شده بود، پس از بحران اقتصاد جهانی در سال 2008، معکوس شد. رشد قیمت مواد غذائی بر این فاجعه افزود. این در حالی است که نابرابری ثروت رو به افزایش است.

در ایالات متحد امریکا، یک درصد جمعیت، 40 درصد ثروت کشور را در اختیار دارند. 54 درصد بزرگترین ثروتمندان جهان در امریکا، ژاپن و آلمان زندگی می­کنند. 74 درصد GDP جهان، متعلق به کشورهای پیشرفته­ای است که 16 درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهند. بخشی از جهان، ثروتمند­تر می­شوند و گروهی عظیم نادارتر.

به رغم تلاش­های بسیار سازمان­های بین المللی از جمله سازمان ملل، آنگونه که خود ادعا می­کند، در تحقق اهداف توسعه هزاره، موفق نبوده است. هنوز میلیون­ها نفر کودک و بزرگسال از سوء تغذیه رنج می­برند.72 میلیون کودک از تحصیل ابتدایی محروم مانده­اند.

تعرض­ها و جنگ­های داخلی و منطقه­ای، تنها طی 2 سال گذشته، 26 میلیون نفر را آواره و بی­خانمان کرده است.[1] جهان فیزیکی، جهانی است سرشار از آرمان­های تحقق نیافته بشری و بیانگر این واقعیت تلخ که بشر نتوانسته است شرایطی فراهم آورد که سزاوار شأن خودش و طبیعتی باشد که خود جزئی از اوست.جهان مجازی چیست؟

جهان مجازی جهانی است مصنوع انسان و شاید مخلوقی در شأن انسان. زیرا، فضائی است که بالقوه توان آن را دارد که برای بخشی از چالش­های دردناک بشر راه حل ارائه دهد. اما، آیا ذاتی مستقل از جهان فیزیکی دارد و می­تواند مستقل از جهان فیزیکی، حیاتی دیگر داشته باشد؟این درست است که بر جهان مجازی منطقی خاص حاکم است و این جهان، از قواعدی دیگر پیروی می­کند.

ولی جهان مجازی به دلیل حضور انسان در آن و پیوندهای ارگانیکی که با جهان فیزیکی دارد، متأثر است از واقعیت های جهان فیزیکی. این واقعیت­ها - از جمله واقعیت­هایی که بیانگر چالش­های اساسی است- در جهان مجازی نیز بازتابی جدی دارند. شکی نیست که فضای مجازی عرصه تازه­ای برای تحقق آرمان­های بشری فراهم آورده، ولی در عین حال خود دغدغه­های تازه­ای نیز خلق کرده است که حفظ شؤن انسانی را دشوارتر می­سازد...

شؤن انسانی به معنای ارزش­های متعالی جامعه بشری و در ارتباط با حقوق اساسی انسان قابل تعریف است. در یک معنا، ارزش­هایی را در بر می­گیرد که همگانی و جهان شمول­اند و در معنایی دیگر، از نسبیت بالایی برخوردارند.اوِلین گردا لیدنر (2005)، شأن یا حرمت انسانی[2] را مفهومی وابسته به فرد و فرهنگ و هویت می­داند که در جهانی سرشار از هنجارهای ناسازگار، خود این مفهوم می­تواند منشأ تکوین فرایندهای پررنج و دردناکی شود که خود نماد بی حرمتی به انسان است. [3]ارزش هایی که با ارزش­های متعالی­ای که آرزو داریم در فضای مجازی حاکم باشند، تضادی آشکار دارند.

در فضای مجازی امروزه، این فرهنگ­ها حضوری دم افزون دارند. از آن مهم تر، بخشی از مردم این فرهنگ­ها به دلیل دسترسی به رسانه­های دیجیتال و حضور در فضای مجازی، و آگاهی از واقعیت­های جوامع دیگر، از حاکمیت چنین ارزش­هایی بر رفتارهای فردی و جمعی جامعه خود شرم دارند و خواهان تغییر آن هستند.

مسئله آن گاه غامض می­شود که جامعه مجازی به دلیل ماهیت جهانی و چند فرهنگی و بازی که دارد و از آن مهم­تر، منطقی که بر آن حاکم است، تنوع و حفظ حرمت تفاوت‌ها، از جمله تنوع فرهنگی را پاس می­دارد. تناقض­هایی از این دست، اهمیت پرداختن به مباحث شؤن انسانی در جامعه مجازی را دو چندان کرده است.

ضمن اینکه شئون انسانی با مجموعه­ای از ارزش­ها و حقوق انسانی قابل تعریف می­شود و چون منظور ما شؤن انسانی در فضای مجازی است، این ارزش­ها و حقوق باید جهان شمول[5] باشند. زیرا، فضای مجازی پدیده­ای است جهانی. در این معنا، دیدگاه حاکم، هنجاری [6]نیز خواهد بود.

زیرا، مفهوم شئون انسانی خود معنایی هنجاری دارد و مطلوبیت­ها را بازگو می کند.از سویی فضای مجازی، به دلیل بی­مرز و بی­مرکز بودن و ساختار شبکه­ایش، نیاز انسان را به آزادی و به ویژه نیاز انسان دربند ساکن کشورهای دارای نظام حکومت استبدادی را به آزادی بیان، تأمین می­کند و به طور کلی آزادی­هایی را فراهم می­آورد که حتی در مواردی به نظر نامحدود می­رسند.

اما، پاره ای دیگر از حقوق و ارزش ها، در فضای مجازی اهمیت و معنائی متفاوت می یابند. مانند برابری و امنیت و حریم خصوصی و دسترسی برابر به امکانات یادگیری و آموزش و فرصت های خروج از دور باطل جهل و فقر، که در فضای مجازی در رابطه با پدیده های مجازی تعریف و ابعادی تازه یافته اند. ..............

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

---