آينده‎انديشي: توصيه‎اي دوستانه يا ضرورتي انكار ناپذير؟

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[2007-07-01]   [ سید علیرضا حجازی]

 آينده پژوهان جمله‎اي آشنا براي همگان دارند با اين عبارت: ”به آينده خوش آمديد!“. اگر چه اين جمله در نگاه نخست ممكن است تا حدودي مضحك به نظر برسد، اما اين كه بتوان وارد ”آينده“ شد يا اين كه خود را در ميان آن يافت، موضوع در خور توجهي است.  مهم اين است كه در جهان فيزيكي منظور از خوش آمد گويي به آينده، خير مقدم گفتن به ”فردا“ است. اگر قدري واقع بينانه به اين موضوع نگاه كنيم، در مي‎يابيم كه اين فردا است كه به سوي ما مي‎شتابد و در حقيقت اين آينده است كه ما را در بر مي‎گيرد، بي آنكه در وهله نخست متوجه آن باشيم.

 

موضوع يا پرسش ديگري كه همواره در ارتباط با آينده يا همان ”فردا“ مطرح مي‎شود اين است كه فردا متعلق به چه كساني است؟ مي‎توان اين پرسش را اين گونه پاسخ داد كه فردا به كساني متعلق است كه امروز به آن مي‎انديشند. اما چرا فردا و چرا آينده؟ اگر كمي دقت كنيم، مي‎بينيم كه امروز فردايي براي ديروز است، فردايي كه از آن هيچ خبري نداشيم، اما امروز خود را در آن مي‎بينيم! شايد چنين چيزي براي شما بديهي باشد، اما قدري درنگ كنيد. نظر شما درباره‎ي فردا چيست؟ مي‎خواهيد آن‎را چگونه آغاز كنيد؟ چه كارهايي براي فردا داريد؟ آيا براي انجام آن‎ها برنامه‎اي داريد؟ فردا احتمالاً با چه كساني روبرو خواهيد شد؟ كدام ‎يك از دوستانتان را فردا ملاقات خواهيد كرد؟ آيا موضوعي هست كه بخواهيد با آنان در ميان بگذاريد؟

 

پس مي‎بينيد كه براي فردا خيلي كار داريد. شايد هم فردا واقعاً كاري نداشته باشيد و بخواهيد تمام وقت خود را صرف استراحت يا تفريح كنيد. در هر صورت فردا خواهد آمد، چه آماده‎ي آن باشيد و چه نباشيد. مي‎توانيد منتظر فردا هم نباشيد و از هم‎اكنون به استقبال آن برويد و امروز را مقدمه‎اي براي فردا بدانيد. در مجموع، فردا از آن شماست و به شما تعلق دارد. آينده مال شماست. آينده را شما مي‎سازيد، آن‎هم با دستان خودتان. شما مي توانيد يك آينده‎ساز باشيد. پس از اين روست كه آينده‎پژوهان مي‎گويند: ”به جمع آينده‎سازان خوش آمديد.“

 

خرسندي هر آينده‎پژوهي از آن است كه با او همراه شده‎ايد و آماده‎ايد سفر اعجاب انگيزي را به جهان آينده آغاز كنيد. جهاني كه به زودي از راه مي‎رسد و ما را با امواج گسترده و نامحدود خود به دورترين نقاط انديشه و حتا تخيل مي‎برد. جهاني كه ديدگاه‎هاي امروزي ما را درباره‎ي همه چيز تغيير خواهد داد، حتي درباره‎ي خودمان. پيشرفت دانش و فناوري جلوه‎هاي جديدي از صنعت را فرا روي ما قرار خواهد داد كه بايد براي كشف آن از فرصت‎هاي خود بهترين استفاده را ببريم. هر لحظه‎اي كه در آن به سر مي‎بريم سرمايه‎اي است كه بايد به خوبي از از آن استفاده كنيم و آن را در مسير درست سرمايه‎گذاري كنيم به گونه‎اي كه براي خود و اطرافيان و جامعه‎ي‎مان مفيد و موثر باشيم.

 

بنابراين بايد بدانيم كه كوشش‎هاي امروز ما سرانجام روزي به ثمر خواهد نشست و ما و همراهان ما را از منافع و مزاياي خود بهره‎مند خواهد ساخت. پس امروز را دريابيم و آن را سرمايه‎اي براي فردا و آينده بدانيم. مي‎توانيم با تلاش و پشت‎كار آينده را آن‎گونه كه خود مي‎خواهيم، بسازيم. راه ساختن آينده، آينده‎انديشي و آينده‎پژوهي است. ميغتوان مهمترين تقش آينده‎سازان را تقويت توسعه‎ي فرهنگ آينده‏انديشي و آينده‎نگري دانست. آينده‎پژوهان با بهره‎گيري از شيوه‎ها و تكنيك‎هاي آينده‎پژوهي و آينده‎نگاري به ترسيم آينده مي‎پردازند. بدون شك برخورداري از روحيه‎ي آينده‎انديشي يكي از ويژگي‎‎هاي هر انسان خردمند و انديشه‎ساز است. شايسته است با درك واقع‎بينانه از زماني كه در آن به سر مي‎بريم، فردايي بهتر از امروز را بسازيم.

 

بعضي از افراد معتقدند که غيرممکن است همه چيز را در مورد آينده بدانيم، پس آينده به سادگي قابل چشم پوشی است. ولي اين ايده، يک اشتباه محض است. درست است که ما اطلاعات اندکي پیرامون آينده داريم ولي آن اطلاعات اندک فوق­العاده مهم هستند چرا که داشتن آگاهي از آينده هر چند نامشخص، در تصميم­گيري عاقلانه امری حساس است.

 

آينده­، گنجي پنهان در لابه‌لاي عدم قطعيت­هاست. بيش از گذشته با نقصان­ها، پديده­ها و پيشرفت­هاي جديد و غيرمنتظره درگير هستيم كه اعمال نفوذ در آنها ماوراي توانايي­هاي ماست. تنها کاري که مي­توان کرد آگاهي داشتن از آن­ها تا حدممکن و به­نحو ­احسن استفاده از آينده است.

 

هيچ آينده‎پژوهي اين ادعا را ندارد كه پيش‎بيني‎هاي او از آينده كاملاً درست است و عيناً تحقق خواهد يافت، بلكه آينده‎پژوهان حركت‎هاي فردي و سازماني را در راستاي اهداف تعيين شده در چشم‎اندازها رو به سوي آينده تنظيم نموده و با بهره‎گيري از فنون علمي آنها را تسهيل مي‎نمايند.

 

درآينده‌پژوهي، چندين روش و رويکرد مختلف توسعه‌ يافته است. ما مي­توانيم يك شرکت، يك شهرداري، يك سازمان ­عمومي، يا سازمان­هاي غيردولتي باشيم. در نهايت اين که خانواده و يا افراد تصميم‎های آگاهانه‎اي را در مورد آينده ­خود مي­گيرند. همواره اين احتمال وجود دارد که طي دهه­هاي آينده با روزهاي سخت و پديده­هاي آشفته کننده­اي مواجه شويم. اين‌ها تأٌثيري برروي ساختار اجتماعي، خط‌مشی ‌ها، محققين، شهروندان و حتي ارزش­ها و درک مفاهيم پيشرفت و توسعه ما خواهند گذاشت. الگوها و ابزارهاي جديد براي درک عميقي از جهان در قالب سناريو­هاي مستدل آينده موردنياز است. ما به الگويي نيازمنديم که  روش قديمي درک واقعيت نيوتني را به الگوي تکاملي تغيير امروز تبديل نمايد. اين الگو پيشتر در چارچوب دانش آينده‎پژوهي  شکوفا شده، اگر چه واژگان و آشنايي­هاي اساسي ما پس از آشنايي با دانش آينده يا همان آينده‎پژوهي تغيير مي­کنند.

 

وقتي افراد و سازمان­ها از انتخاب خود آگاهي ندارند، به­­راحتي آينده خود را از آن ديگران مي­سازند. به‌منظور ايجاد آينده­هاي مطلوب آينده­پژوهي به ديگران کمک مي‎كند تا در مورد طرح و نقشه خود با دقت­تر از پيش فکر کنند. اما اين تنها موردي نيست که بايد در ارتباط با آن پيرامون آينده فکر کنيم. آينده انديشی بايد در خصوص مسايل بسياری صورت گيرد. آينده‌پژوهي سعي ندارد رخدادهاي پيش روي افراد يا سازمان را پيش­بيني کند، بلکه انواع "آينده­هاي مختلف" را پيش‌بيني کرده و کمک مي­کند تا افراد يا سازمان به سوي "آينده ارجح" پيش روند. منظور از "آينده ارجح" آينده‎اي است كه شما در شرايط تقريباً يكسان ميان چند آينده، فقط آن را بر مي‎گزينيد.

 

اگر اين مختصر توانسته باشد نقش و جايگاه آينده‎انديشي را تبيين كرده باشد، مي‎توان گفت كه آينده‎انديشي تنها يك توصيه دوستانه نيست، بلكه مي‎تواند به عنوان يك ضرورت انكار ناپذير براي انسان‎هايي كه در آستانه هزاره‎ي سوم زندگي مي‎كنند؛ مطرح باشد.

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

---