چین، ابرقدرت قرن 21؟

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[2013-01-16]   [ هومن ابوترابی]

 

بررسی آینده اوضاع سیاسی، اقتصادی، جمعیت شناختی و ژئوپلیتیک اژدهای سرخ

هومن ابوترابی 1

چین همیشه در طول تاریخ یک قدرت بزرگ بوده است. اگرچه در طول قرون 19 و 20 این کشور به خواب فرو رفته بوده است، اما به نظر می­رسد اژدهای چینی در حال بیدار شدن است. این کشور تقریباً یک پنجم جمعیت دنیا را در خود جا داده است و از لحاظ وسعت چهارمین کشور بزرگ دنیا است. این کشور با رشد اقتصادی حدود 10% در سال، در طی یک دهه گذشته در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین تولیدکننده صنعتی در دنیا است. چین در سال 2035 مصرف کننده یک پنجم انرژی جهان خواهد بود و پیش­بینی بسیاری از نهادها و مؤسسات بین­المللی حاکی از آن است که چین در طول 10 سال آینده آمریکا را پشت سر خواهد گذاشت و بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا خواهد شد. اما تا چه حد می­توان به این پیش­بینی­ها اعتماد کرد؟ و آیا در صورتی که چین قدرت اقتصادی برتر دنیا شود، آیا قدرت مسلط در قرن حاضر نیز خواهد بود یا خیر؟

برای درک بهتر وضعیت این کشور، قدرت چین در قرن پیش­رو را می­توان از چهار جنبه مورد بررسی قرار داد؛ 1. اقتصادی 2. سیاسی 3. جمعیت شناختی. 4. ژئوپلیتیکی. در ادامۀ این مقاله به بررسی وضعیت کنونی و آیندۀ چین از هر یک از این زوایا می­پردازیم.

1. منظر اقتصادی. رشد سریع اقتصادی چین به دلیل اصلاحات اقتصادی گسترده در طول 30 سال گذشته از زمان دنگ شیائوپنگ، نیروی کار فراوان، مهاجرت سریع و گستردۀ کارگران از زمین­های کشاورزی به کارخانه‌ها و استفاده از فرصت‌های تجاری و امکاناتی است که تجارت آزاد با غرب و سرمایه گذاری این کشورها، در اختیار چین قرار داده است. چین با توجه به اصلاحات انجام شده در چند دهه گذشته اگرچه برای رسیدن به یک اقتصاد بازارمحور راه درازی در پیش دارد، اما این کشور را نمی­توان یک اقتصاد کاملاً دولتی نیز دانست. رشد اقتصادی این کشور در وضعیت کنونی تا کجا ادامه پیدا می­کند؟ در دهه 80 میلادی زمانی که ژاپن با سرعت بسیار بالا، جهش اقتصادی را تجربه می­کرد داستان‌های بسیاری در مورد آینده دنیا و اینکه دنیا به زودی تماماً ژاپنی و این کشور قدرت برتر خواهد شد گفته می­شد. در آن زمان ببرهای آسیا2 نیز با رشد سریع خود همه دنیا را متحیر کرده بودند. ولی گذشت زمان نشان داد که آن پیش­بینی­ها از دقت لازم برخوردار نبود و مشکلات ساختاری که در اقتصاد این کشورها وجود داشت باعث شد رشدشان به سرعت از نفس بیفتد. یادآوری تجربه ژاپن به هیچ‌وجه به این دلیل نیست که چین نیز لزوماً تجربه مشابهی خواهد داشت، ولی مؤید این نکته است که هیچ کشوری برای مدت طولانی رشد با یک شیب خطی را تجربه نمی­کند و از آن مهم‌تر اینکه امکان بهره­برداری حداکثری از تمامی نهادهای تولید برای یک دوره طولانی، بدون وقفه و نوسان و بدون تلاطم‌های بنیادی، بسیار بعید است. چین همین حالا با مشکلات بزرگی دست به گریبان است. کیفیت بازدهی سرمایه­گذاری در این کشور پایین است. چین تنها در هر یک ماه به اندازه آنچه هند در یک سال جذب سرمایه می­کند، سرمایه­گذاری خارجی دارد، ولی رشد اقتصادی این کشور تنها 2% بیشتر از هند است. ده‌ها پروژه عمرانی چون فرودگاه‌های پیشرفته، اتوبان، قطارهای پرسرعت و... در این کشور در حال اجرا است، ولی درصد بازگشت سرمایه (ROI) برای این پروژه‌ها پایین است. این کشور در بخش مسکن و املاک با یک حباب بزرگ روبرو است و همچنین تورم به نگرانی اصلی سیاستمداران و مردم تبدیل شده است. نرخ تورم در این کشور بسیار بالاتر از پیش­بینی­های بانک مرکزی بوده است. دستمزد یک آرایشگر در شانگهای برابر با دستمزد آرایشگر مشابه در تورنتو کانادا است. دولت چین که تلاش می­کند نرخ تورم را زیر 4% نگه دارد، برای کاهش این نرخ به سیاست‌های انقباضی مالی و پولی به خصوص در بخش مسکن رو آورده است، این سیاست‌ها به خودی خود باعث کاهش رشد اقتصادی شده است، به­ طوری که در سه ماهۀ نخست 2012 چین با رشد اقتصادی 8.2% و در سه ماهۀ دوم با 7.6% کمترین رشد اقتصادی در طول 3 سال اخیر را تجربه کرد. همچنین سود و درآمد شرکتهای چینی در هفت ماهۀ نخست سال جاری میلادی کاهش شدیدی داشته است. از طرفی بانک مرکزی چین در ماه جولای جاری برای دومین بار پیاپی از اول سال میلادی 2012 نرخ بهره را پایین آورد که این امر نشان ­دهنده نگرانی زیاد دولت از کاهش رشد اقتصادی و پویایی اقتصاد این کشور است.

هرچند نیروی کار عظیم چین، به عنوان موتور محرکه اصلی اقتصاد این کشور پتانسیل بالقوه بسیار بالایی برای رشد فراهم ساخته است، ولی این نیروی کار عظیم چالش‌های عظیمی نیز برای این کشور به همراه دارد. چین در سال نیازمند به ایجاد 20 میلیون شغل جدید است. هر کشوری که در مسیر توسعه گام برمی­دارد با افزایش فاصله طبقاتی روبرو است، به­ طوری که اگر نمودار ضریب جینی را بر اساس درآمد سرانه رسم کنیم، مشاهده می­کنیم کشورهای در حال توسعه از کشورهای قوی و فقیر ضریب جینی بالاتری دارند. یعنی کشورهای فقیر هنگامی­که در مسیر توسعه گام بر­می­دارند ابتدا فاصله طبقاتی آنها بیشتر می­شود و سپس به حالت عادی بر­می­گردد. ولی در مورد چین، گسترش روزافزون فاصله طبقاتی در ساختار حکومتی تک حزبی سوسیالیستی، که هدف اصلی شکل­گیری آن تحقق برابری بوده است و همچنین مهاجرت سریع

نیروی کار از روستاها به شهرها که انتظارات زیادی را به همراه دارد، می­تواند مشکلات اجتماعی عدیده­ و نارضایتی را به دنبال داشته باشد و احتمالاً دولت تک حزبی این کشور را با موانع دشواری روبرو می­سازد.

یکی دیگر از ضروریات رشد اقتصادی پایدار، نوآوری است. از زمان جوزف شومپتر در دهه 40 میلادی که نظریات اقتصاد تکاملی را مطرح کرد، «تخریب سازنده و خلاق» به عنوان یکی از نیازهای اساسی توسعه اقتصادی بلندمدت مورد توافق همه اقتصاددانان قرار گرفته است. به این معنی که در بسط سریع یک اقتصاد و در مسیر دوره­های تجاری، نیروهایی به طور خودکار به کار می‌افتند که به حالت رشد پایان ‌بخشند و سپس دورۀ انقباض فرا می‌رسد و سپس فناوری و اندیشه­های جدید باید جایگزین اندیشه و فناوری­های قدیمی گردد. اما نظام اقتصادی و سیاسی رانتی چین تا چه حد اجازه نوآوری ضروری و تخریب سازنده را می­دهد؟ در سال 2003 فردی در این کشور دستگیر و زندان انداخته شد، تنها به این دلیل که جرأت کرده بود و مستقلاً یک شرکت فولاد ساخته بود که هزینۀ تمام شده­اش کمتر بود و با کارخانه­های تحت حمایت حزب کمونیست رقابت می­کرد.3 به نظر می­رسد ساختارهای موجود در این کشور اجازه نمی­دهد تخریب سازنده منافع طبقه حاکم را به خطر بیندازد.

چین در پیشبرد و گسترش مرزهای دانش در سالیان گذشته نقش بسیار پررنگی داشته است. در حال حاضر تعداد حقوق اختراع یا اکتشاف ثبت شده (پتنت) در چین تقریباً با این میزان در آلمان برابری می­کند، از طرفی تعداد ارجاعات در مقاله­های ISI که از این کشور بوده است رشد بسیار خیره­کننده­ای داشته است. این کشور مسلماً در مسیر نوآوری قدم­های بزرگ‌تری برخواهد داشت و به یکی از بازوهای اساسی اختراع و اکتشافات در عرصه جهانی مبدل خواهد شد. اما این نوآوری­ها آیا تا آن جایی که باید می­تواند تضمین­کننده رشد اقتصادی این کشور در آینده به عنوان یک قدرت مسلط باشد؟ بررسی وضعیت شرکت اپل می­تواند درک بهتری از این موضوع دهد. این شرکت به عنوان نوآورترین شرکت در عرصه فناوری اطلاعات در آمریکا شناخته می­شود و با محصولات بدیع خود همه بازارهای جهانی را تسخیر کرده است. اما اگر وضعیت تحقیق و توسعه را در این شرکت بررسی کنیم، مشاهده می­کنیم که این شرکت رتبه 87 را در زمینه هزینه­های تحقیق و توسعه در آمریکا دارد و آنچه که شرکت مایکروسافت در یک سال صرف تحقیق می­کند، شرکت اپل در 10 سال هزینه می­کند، اما چگونه است که در زمینه نوآوری تا این حد خلاقانه عمل کرده است؟! موفقیت شرکت اپل به دلیل شناخت بهتر نحوۀ استفاده مردم از تکنولوژی است. در واقع زیر سؤال بردن وضعیت رایج موجب خلق محصولات جذاب و بدیع شده است. به نوعی می­توان بخشی از قدرت اقتصادی آمریکا را در زیر سؤال بردن سلسله مراتب و ساختارهای موجود دانست، چیزی که رسیدن به آن در ساختار اقتصادی و سیاسی چین دشوار است. یکی دیگر از مقوله­های لازم به بررسی در زمینه نوآوری بحث سیستم آموزشی و تحصیلات به عنوان یکی از پیش­نیازهای یک اقتصاد پیشرو است. در اقتصاد نوظهور دانش­محور که می­رود تا جای خود را به اقتصاد صنعتی در دنیا دهد نیاز به سرمایه­گذاری عظیم برای نوآوری، تحقیقات علمی و تحصیلات است. چین در این سطح نیز موفقیت­های بی­نظیری داشته است. چین دارای جمعیت بسیار بالای دانشجویانی است که در خارج از کشور در حال تحصیل هستند و با توجه به افزایش امید به آیندۀ کشور، بسیاری پس از پایان تحصیلات خود به این کشور بازمی­گردند. همچنین سیستم آموزشی چین در رتبه­بندی­های جهانی در جایگاه بالایی قرار گرفته است. شهر شانگهای در سال 2010 در زمینه آموزش موفق ریاضیات به نوجوانان 15 ساله در رتبه اول دنیا بود، در حالی که در همین آزمون رتبه آمریکا 25 بود. با وجود موفقیت­های بی‌نظیر چین در این زمینه، یک نکته را نباید فراموش کرد. سیستم آموزشی چین همچنان بر پایه الگوی سنتی حفظ کردن، امتحان دادن و فراموش کردن پس از امتحان است. سیستم آموزشی کنونی آمریکا با وجود اینکه نقایص زیادی دارد و برای سازگاری با اقتصاد دانش­محور نیاز به اصلاحات گسترده­ای دارد ولی دارای ارجحیت است. در این سیستم آموزشی به جای تحمیل مطالب حجیم به دانش­آموزان، به آنها نحوه یاد گرفتن و تفکر، آموزش داده می­شود. در این کشور رویکرد به مقولۀ آموزش به شکل یک فرآیند طولانی مدت و مستمر در همه عمر است، همچنین در قالب این سیستم است که دانش­آموزان، جسارت لازم برای تجربه کردن و پذیرش شکست را نیز آموزش می­بینند، امری که برای داشتن یک اقتصاد پویا و نوآور ضروری است.

2. منظر سیاسی. حال از زاویۀ سیاسی آیندۀ چین را بررسی می­کنیم. با پذیرش اینکه این کشور بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی خواهد شد، آیا ظرفیت سیاسی لازم را دارد؟ رشد اقتصادی کنونی چین باعث رشد سریع و رو به گسترش طبقه متوسط این کشور شده است. این طبقه متوسط که در ساختار طبقاتی چین می­توان از آنها به عنوان «خرده ثروتمندان» یاد کرد اکثراً جوان و شهرنشین هستند، حاملان نمادهای مدرنیته و خواهان کالای نسبتاً گران هستند و نقش قشر پیشرو را برای طبقاتی بازی می­کنند که وضع زندگی‌شان در حال بهبود است و از طرفی به شدت خواهان ثبات اقتصادی می­باشند. انتظارات این طبقه متوسط همگام با سرعت رشد اقتصادی رو به رشد است و در صورتی که دولت چین در یک یا دو دهه آینده دست به اصلاحات سیاسی اساسی نزند، احتمالاً توانایی پاسخگویی به انتظارات رو به رشد این گروه را نخواهد داشت و با بی­ثباتی سیاسی و اجتماعی روبرو خواهد شد. پذیرش نظرات میلتون فریدمن در خصوص اینکه توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی را نیز به همراه خواهد داشت هرچند منتقدان زیادی نیز دارد، اما تجربیات 50 سال گذشته نشان داده است که در مورد بسیاری از کشورها جواب داده است و کمتر شدن نقش دولت در اقتصاد و بازار، آزادی سیاسی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. به طور مثال رشد اقتصادی در تایوان و کره جنوبی باعث گذار به توسعه سیاسی نیز گشت. اما این یک پروسه خشن و بسیار پردست­انداز است و چین جامعه­ای بسیار بزرگ‌تر و بسیار پیچیده­تر از این کشورها است. قشر متوسط در حفاظت از منافعش هشیار است، از طرفی آموزه­های کنفوسیوسی در جامعه چین که تأکید بر تعامل و آرامش دارد و به دنبال تشویق همکاری است؛ باعث می­شود مردم استفاده از ابزارهای خشن برای رویارویی با سیاست‌های دولتی که مورد تأییدشان نیست را رد کنند، اما در هنگام نبود نهادهای مدنی، مسائلی همچون بسته شدن یک کارخانه، مجبور کردن مردم برای ترک خانه­هایشان برای یک پروژۀ ساختمانی و به طور کلی هر جایی که مسئله دفاع از منافع اقلیت مطرح باشد، می­تواند بسیار مشکل­ساز باشد. عدم اعتماد به ثبات سیاسی و اقتصادی آیندۀ چین باعث شکل­گیری موج مهاجرتِ میلیونرهای چینی به استرالیا و آمریکا شده است. در سال 2006 تنها 64 میلیونر و کارآفرین چینی به خارج از کشور مهاجرت کرد، ولی پیش­بینی می­شود این عدد تا پایان سال میلادی 2012 به 6000 نفر در طول سال برسد. سیاستمداران و استراتژیست­های چینی همیشه می­دانسته­اند که انتظارات مردم با سرعت افزایش پیدا خواهد کرد و در طول سالیان گذشته همواره یک رشد بسیار آرام ولی تدریجی برای باز کردن فضای سیاسی نیز وجود داشته است، اما پس از بهار عربی به نظر می­رسد ترس از آینده و نگرانی از اینکه با افزایش آزادی­ها ساختار سیاسی چین به چه شکلی در­خواهد آمد، بسیار بیشتر شده است. در چین کلمۀ «یاسمن» در اینترنت به دلیل ترس از وقوع یک انقلاب نرم فیلتر است، اینترنت و حتی پیامک­های الکترونیکی به شدت تحت سانسور و کنترل است. از طرفی در ساختار حکومتی تک حزبی، تایوان و هنگ‌کنگ، ایالت‌های مسلمان نشین جنوب شرق این کشور و اقلیت تبت در چند سال گذشته فشار زیادی بر دولت مرکزی وارد کرده­اند. بسیاری از منتقدان این جنبه از مشکلات ساختاری چین اعتقاد دارند تنها الگوی دموکراسی در دنیا الگوی غربی و آمریکایی نیست و چین می­تواند خود یک الگوی جدید در عرصه مدیریت دولتی باشد، ولی مسئله اساسی در این است که فارغ از نوع و نحوه حکومت‌داری خواه دموکراسی پارلمانی باشد، خواه جمهوری یا هر شکل دیگری از حکومت، چین در ساختار سیاسی خود نیازمند افزایش پاسخگویی و شفافیت است که با حکومت سلسله مراتبی کنونی در تضاد است. از طرفی توسعه امری همه جانبه است و در همه زمینه­ها باید اتفاق بیفتد. تنها حرکت در مسیر توسعه همه جانبه است که می­تواند ضامن حرکت یک کشور در مسیر تعالی باشد، اگر چین بخواهد در این مسیر گام بردارد باید تمرکز بسیار بالایی بر اصلاحات غیراقتصادی نیز داشته باشد.

3. منظر جمعیت شناختی. منظر سوم مورد بحث، جنبه جمعیت شناختی آینده چین است. چین در سه دهۀ گذشته همواره سیاست محدودیت تعداد فرزندان را با سختگیری و شدت بالایی پیگیری می­کرده است. این کشور تا چند سال دیگر به دلیل سیاست تک فرزندی، یک جمعیت بسیار پیر خواهد داشت و حدود 400 میلیون از نیروی فعال کنونی خود را از دست خواهد داد. غیر از موضوع کاهش نیروی کار، یک جمعیت پیر نیاز به یک سیستم تأمین اجتماعی در خور دارد و هزینه­های بهداشتی و مراقبتی زیادی را به دولت تحمیل خواهد کرد. از طرفی هیچ کشوری در طول تاریخ با سقوط جمعیتی به رشد ادامه نداده است و توانایی تسلط بر سایر کشورها را ندارد.

4. منظر ژئوپلیتیکی. منظر چهارم، بررسی موقعیت چین از دیدگاه ژئوپلیتیکی در آینده جهان است. برای درک اهمیت منظر ژئوپلیتیکی کافی است دو کشور قدرتمند ژاپن و انگلستان در نیمۀ دوم قرن بیستم را مقایسه کرد، ژاپن با وجود اینکه از لحاظ درآمد ملی در رتبه دوم جهان و پس از آمریکا قرار داشت، ولی هیچ گاه نتوانست دایره نفوذ انگلستان در دنیا را داشته باشد. در طول سالیان گذشته با توجه به حرکت رو به رشد کشورهای در حال توسعه در آسیا همچون هند، چین، اندونزی، کره جنوبی و سایر کشورهای جنوب شرق آسیا، بسیاری از اقتصاددانان در دنیا صحبت از «جهش و طلوع آسیا» کرده­اند، ولی اگر کمی دقیق‌تر بنگریم متوجه می­شویم ما با یک قاره منسجم و متحد همچون اروپا، آفریقا و یا حتی آمریکا روبرو نیستیم. به عبارت دیگر «آسیا» تنها نامی است که به مجموعه­ای از کشورها در بخشی از خشکی اوراسیا اطلاق می­شود و قاره­ای متحد به عنوان آسیا وجود خارجی ندارد. در میان کشورهای آن منطقه، هند، چین، ژاپن، اندونزی و ویتنام هرکدام دارای منافعی متفاوت و بعضاً متضاد هستند. تنها در جنوب چین 14 کشور وجود دارد که هرگونه تلاش چین برای تسلط بر این کشورها مناقشه زیادی ایجاد خواهد کرد. تنها در یکی دو سال گذشته چین مناقشات بسیار شدیدی با ژاپن و کره جنوبی بر سر کره شمالی و درگیری­های جدی با ویتنام بر سر دریای چین داشته است. واکنش­ها و موضع‌گیری‌های چین نسبت به همسایگانش بر سر اختلافاتی که دارند بسیار تند است. تنها در ماه ژوئن 2012 این کشور موضع‌گیری‌های بسیار سختی علیه ژاپن، فیلیپین و ویتنام در خصوص مناقشات مربوط به دریای شرقی و جنوبی و تعدادی جزیره مورد اختلاف داشته است. اختلافات مزبور بین چین و ژاپن بر سر جزایر مورد مناقشه در ماه آگوست جاری به شکل بی سابقه­ای به اوج خود رسید. از طرفی دیگر هیچ­کس در آسیا نمی­خواهد تحت تسلط چین باشد، چیزی به نام «رؤیای چینی» آن گونه که «رؤیای آمریکایی» وجود داشت و به عنوان یک دارایی نامشهود برای آمریکا عمل می­کرد، وجود خارجی ندارد. مناقشات چین با سایر کشورها فقط به همسایگانش محدود نمی­شود، به طور مثال این کشور با آمریکا بر سر مسائل مربوط به محیط زیست و تغییرات اقلیمی اختلافات اساسی دارد، اختلافاتی که در اجلاس کپنهاگ در سال 2009 به اوج خود رسید. همچنین درگیری­های چین و آمریکا بر سر نرخ برابری ارز دلار/یوآن و همچنین یارانه­ها و سوبسیدهای چین به نفع شرکت‌های چینی در طول چند سال گذشته به اوج خود رسیده است. این کشور نمی­تواند در خلاً به رشد خود ادامه دهد. هرچند که برنامه چین برای تمرکز بر مصرف داخلی به جای صادرات و داشتن جمعیت بالا در آینده باعث شکل­گیری یک بازار بسیار بزرگ و پویا برای کشورهای همسایه و همچنین غرب خواهد بود، ولی تاریخ نشان داده است که داشتن منافع مشترک اقتصادی لزوماً دلیلی بر عدم منازعه نیست، همان طور که در جنگ جهانی اول و با وجود نیاز اقتصادی شدید آلمان و انگلستان به یکدیگر، بازار مانع از جنگ نشد. چین از طرفی سرمایه­گذاری بسیار گسترده­ای در قاره آفریقا کرده است و کمک زیادی به توسعه این منطقه می­کند، موضوعی که به نظر می­رسد به دلیل کمک به توسعه و رشد طبقه متوسط آفریقا، مورد قبول آمریکا نیز می­باشد و از آن استقبال می­کند. ولی چین پیش از آنکه با مردم این قاره رابطه خوبی داشته باشد، با دیکتاتورهای این منطقه رابطه خوبی دارد. سال‌ها تصور می­شد آمریکا با کشورهای خاورمیانه روابط گرمی دارد، درحالی‌که بعد از بهار عربی معلوم شد آمریکا تنها با دیکتاتورهای این منطقه روابط خوبی داشته است. در صورتی که چین بخواهد به منافع بلندمدت خود در این قاره برسد باید به گذار این کشورها در مسیر توسعه سیاسی نیز یاری رساند، امری که با توجه به ساختار سیاسی کنونی چین بعید به نظر می­رسد. چین برای موفقیت در عرصه جهانی باید بخشی از مسؤولیت­ها و وظایف بین­المللی را بر عهده بگیرد، امری که به شدت نیازمند همکاری با غرب است. تا سال 2050 جمعیت دنیا از 9 میلیارد نفر عبور خواهد کرد و 2 میلیارد به طبقه متوسط دنیا اضافه خواهد شد، باید دید چین در این شرایط جدید برای حفظ منافع و کسب منابع طبیعی خود تا چه حد به قدرت نرم اتکا می­کند. سیاست آمریکا در خصوص چین در طول 30 سال گذشته یک سیاست ثابت و مشخص بوده است. چین و آمریکا اگرچه همواره بر سر موضوعاتی همچون دالای­لاما، تایوان و مسائل حقوق بشری اختلافات اساسی داشته­اند، اما آمریکا از زمان هنری کیسینجر که بعد از انقلاب فرهنگی خونین مائو تلاش کرد این کشور را به عرصه بین‌المللی بازگرداند تا زمان حال (بدون تفاوت خاصی در دموکرات یا جمهوری‌خواه بودن حزب حاکم)، به دنبال یکپارچه کردن چین با بقیه دنیا و افزایش روابط با این کشور بوده است، ولی چین در طول چند سال گذشته به شدت ملی­گراتر و تندتر شده است. از طرفی هر کشوری زمانی که از لحاظ داخلی دچار مشکل و بی­ثباتی شود، در سیاست خارجی خود تهاجمی­تر می­گردد و در صورت وقوع چنین اتفاقی در آینده چین، این کشور نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.

چین با تبلیغات فراوان و با شعارهایی چون تبدیل شدن به قدرت اقتصادی برتر در قرن 21 توانسته است مردم خود را در جهت اهداف بلندمدت متحد و مصمم سازد، همچنان که مردم شوروی نیز زمانی به امپراطوری خود افتخار می­کردند. اما اگر در بلندمدت دولت چین نتواند اصلاحات اقتصادی و سیاسی لازم را پیاده کند، نه از قدرت این کشور، بلکه از ضعف آن باید ترسید. گاهی اوقات برخی از صاحب‌نظران چشم­انداز اقتصادی هند را در آینده دور، روشن­تر از چین می­بینند، زیرا به گفتۀ فرانسیس فوکویاما مردم‌سالاری، توان خود را بیش از هر وقت در دوران سختی نشان می­دهد. چين اکنون در مرحله بهروزی اقتصادی است ولی وقتی به سراشیبی اقتصادی بيفتد امتحانش را پس خواهد داد. چین کارهای ساده را انجام داده است؛ اتوبان‌ها، فرودگاه‌ها و زیرساخت­های عمرانی توسعه را گسترش داده است، ولی هند یک مشکل بسیار بزرگ را حل کرده است، هند 25 یا 50 سال دیگر همین دموکراسی بزرگ و شلوغ کنونی خواهد بود، اما چین 25 سال دیگر از لحاظ سیاسی کجا خواهد بود؟­ مطمئناً چین نقشی بسیار حیاتی در قرن 21 خواهد داشت و به توسعه ادامه خواهد داد و بدون شک یک قدرت بزرگ قرن 21 خواهد بود، اما سؤال اساسی این است که چگونه از این ظرفیت استفاده خواهد کرد؟! آیا رشد چین باعث تسلط این کشور بر آمریکا و غرب خواهد شد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت کشوری که خود در مسیر توسعه در مرحلۀ گذار باشد و با موانع داخلی نیز روبرو باشد، قدرت تأثیرگذاری و تسلط کمتری بر جهان پیرامون دارد. به نظر می­رسد قرن 21 هم به چین و هم به آمریکا، اروپا و سایر قدرت­ها تعلق داشته باشد.

---

1. کارشناس ارشد MBA

2.اصطلاحی که به بعضی از کشورهای جنوب شرق آسیا اطلاق می­شود که رشد بسیار سریع اقتصادی را در طول 20-25 سال تجربه کردند.

3. ماهنامۀ مهرنامه، شمارۀ 22، صفحۀ 193

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

---