Iranian Futurist

خیلی دور ...

اعتراف می‌کنم برای من سال‌ها، موضوعاتی مانند آسیب لایه اوزون، گرمایش زمین، تولید گازهای گلخانه‌ای و آب شدن یخ های قطبی، پدیده‌هایی خیلی دور، خیلی انتزاعی و حتی کمی گرفتن ژست روشنفکرانه به نظر می‌رسید. شبیه پدیده‌هایی چون خشک شدن چاه‌های نفت در سی-چهل سال آینده. وقتی سی سال پیش می‌شنیدم که طی سه یا چهار دهه آینده نفت تمام می‌شود، اولا پیش خود فکر می‌کردم سرانجام، مردمان بسیاری از کشورهای نفت‌خیز از شر دردسرهای نفت راحت می‌شوند؛ ثانیاً، به احتمال زیاد تا چهل سال آینده بشر و نیز کشور ما فکری به حال نداشتن نفت و حتی درآمد خود خواهد کرد. نفت تمام نشد که هیچ، آن چنان منابع گاز در این فلات مرتفع اما پهناور و جلگه‌های اطراف آن یافت شد که ما را سال‌ها پس از تمام شدن واقعی نفت، همچنان در کانون کنش‌های سیاسی-اقتصادی نگه خواهد داشت، مگر آن که بشر موفق شود آنچه را از انرژی می‌خواهد، بر روی زمین و در آسمان بیابد و نه در درون زمین و بر زخم‌های عمیقی که برای یافتن سوخت‌های فسیلی بر پیکر زمین وارد آورده است، مرهمی بگذارد.

خیلی نزدیک ...
اما گرم شدن زمین دیگر نقل سی سال و چهل سال آینده نیست. گرمای بی‌امان اهواز و بسیاری از شهر‌های جنوب کشورمان و حتی برخی کشورهای منطقه در بهار و تابستان امسال، دیگر قصه دل‌نگرانی‌های نازک‌طبعانه برای نسل‌های هنوز نیامده نیست. دمای بالای 50 درجه در برخی روزهای این مناطق به نوعی به ما یادآوری می‌کند که پدیده گرمایش زمین، مشکلی واقعی، امروزی و اینجایی است. شاید کشورهای دیگری، به فرض اروپاییان نیز از پدیده گرمایش زمین نگرانند و شاید بیشترین اقدام های عملی برای رسیدگی به این موضوع دست‌کم در این کشورها آغاز و انجام شده است؛ اما این پدیده، معضل امروزی آن‌ها و یا اینجایی آن‌ها نیست. چرا که به لحاظ جغرافیایی در منطقه معتدل و سبز زمین که میزان بارندگی آن نیز بالاست زندگی می‌کنند؛ در حالی که کشور‌هایی مانند ایران، پاکستان و برخی کشورهای عربی، در منطقه نیمه‌خشک-نیمه‌بیابانی جهان قرار دارند. منطقه‌ای که هم بارش‌های آسمانی به نسبت مناطقی چون اروپا بسیار کم‌تر است و از سوی دیگر، در اغلب کشورهایی که در این منطقه قرار دارند، نه فناوری لازم برای مبارزه با پدید‌هایی مانند گرمایش زمین، بیابان‌زایی و گرد و غبار وجود دارد، نه آگاهی عمومی برای رعایت نکاتی از جانب مردم و نه عزمی اجتماعی- سیاسی برای مواجهه با چنین معضلی که مجموعه این عوامل حیات باکیفیت را در بعضی از مناطق از این کشورها با تهدید مواجه کرده است.

ما بیشتر ...
اگرچه کشورهایی مانند ایران که به دلیل قرار گرفتن در این منطقه جغرافیایی، از آسیب‌های بیشتری در مواجهه با گرم شدن زمین رنج می‌برند، اما، در به وجود آمدن این وضعیت، یعنی تولید گازهای گلخانه‌ای و در نهایت گرم شدن زمین، کشورهای مختلفی در عرض‌های مختلف جغرافیایی و طول های متفاوت اجتماعی-اقتصادی نقش دارند. کشوری مانند چین، مطابق تازه‌ترین گزارش‌ «پروژه‌ جهانی کربن» با تولید 10357 میلیون تن دی اکسید کربن نقش اول را در تولید گازهای آلاینده بازی می‌کند. نقش این کشور در این معضل جهانی به حدی است که ایالات متحده با تولیدی در حد نیمی از تولید چین در مقام دوم قرار دارد. کشورهای هند، روسیه، ژاپن و آلمان در رده‌های سوم تا ششم جدول آلاینده‌ترین کشورها قرار دارند. همان گونه که می‌بینید، طیف وسیعی از کشورها، در قاره‌های مختلف، با آب‌و‌هواهای متفاوت و در طول و عرض‌های گوناگون جغرافیایی در این مسابقه بزرگ آلایندگی نقش دارند. از سوی دیگر، نگاهی دیگر به نام این شش کشور، نشان می‌دهد که شش اقتصاد مهم دنیا، همان کشورهایی هستند که بیشترین آلایندگی را دارند. اما اگر کمی از متهم کردن دیگران فاصله بگیریم، باید بپذیریم که کشور ما ایران نیز، با تولید 648 میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن در رده هفتم این جدول قرار می‌گیرد و در عین حال نشان‌دهنده آن است که ما نیز مسئولیت کمی برای پاکیزه شدن زمین و نیز تعادل آب‌و‌هوایی آن نداریم. به ویژه آن که در میان کشورهای فوق، کشور ما در حوزه نیمه‌بیابانی و خشک بودن، تقریبا در صدر جدول قرار می‌گیرد و به‌طور طبیعی، یکی از کشورهایی است که بیشترین آسیب‌ها را از گرم شدن زمین خواهد خورد. کارشناسان عقیده دارند که اگر در طی یک روند طولانی دو درجه به دمای کلی زمین افزوده شود، این تغییرات در مناطقی مانند ایران به دلیل شرایط گرم و نیمه‌خشک، بیش از 4 درجه خواهد بود.

ما کمتر ...
در روز 21 دسامبر سال 2015، 197 کشور عضو سازمان ملل متحد در پاریس به توافقی رسیدند که یکی از مهم‌ترین هدف‌های آن این بود که کشورهای امضا‌کننده، از سال 2020 میلادی مجموعه اقداماتی انجام دهند که اجازه ندهد تا پایان قرن جاری میلادی دمای کره زمین از یک و نیم درجه سیلسیوس بیشتر افزایش پیدا کند. همچنین قرار شد که هر پنج سال گزارش جامعی تهیه شود تا میزان پیشرفت اهداف بررسی شود. در عین حال قرار شد که با شروع عملیاتی این پیمان از سال 2020، صندوقی با اعتبار 100 میلیارد دلار تاسیس شود تا به کشورهایی که در معرض خطرات و آسیب‌های ناشی از افزایش دمای کره زمین هستند کمک مالی اختصاص یابد. این پیمان در پی مذاکراتی سخت و فشرده‌ای به دست آمد که در آن اغلب کشورها تلاش می‌کردند تا سهم کم‌تری از کاهش صنایع آلاینده را برعهده بگیرند چرا که اجرای مفاد این پیمان آثار اجتماعی و اقتصادی نسبتا زیادی در کشورها خواهد داشت. با این همه، پس از این همه مذاکرات طولانی و نفس‌گیر و نهایتا رسیدن به توافق پاریس و امضای آن توسط مجالس و دولت‌های بسیاری از کشورهای جهان، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده اعلام کرد که اعتقادی به گرمایش زمین ندارد و طی فرمانی خروج این کشور را از پیمان پاریس اعلام کرد. به این ترتیب، پیش از این که عملیات اجرایی پیمان آغاز شود، ضربه بسیار مهمی از طرف دومین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای جهان به آن وارد شد. اگرچه در حال حاظر بسیاری از کشورهای عضو اعلام کرده‌اند که کماکان از توافق پاریس حمایت کرده و به تعهدات خود پایبند خواهند بود، اما کاملا مشخص است که با خروج ایالات متحده و به زیر سوال بردن مولفه‌های اصلی پیمان پاریس، راه برای بسیاری از کشورهایی که پیش از این نیز اعتقادی به لزوم چنین پیمانی نداشته و صرفا بر اثر فشارهای جهانی، منجمله فشار دولت پیشین آمریکا، تن به امضای آن داده بودند، باز شده و اکنون پیدا و پنهان تلاش خواهند کرد که شانه از زیر بار تعهدات آن خالی کنند.

ابر در کوه‌پایه و زورق بر دریا ...
اما، آیا تعطیل کردن صنایع تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای به معنای کاهش حجم صنعت و کاهش توان تولید انرژی در جهان خواهد بود؟ بدون شک منظور منتقدان از تولید این گازها و صنایع وابسته به آن، چنین چیزی نبوده و نیست. آن‌ها معتقدند که در پی دست‌یافتن بشر به فناوری‌های جدید، این امکان فراهم شده است که ما استخراج و استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی را کاهش دهیم و به سوی تولید انرژی از روش‌های پاک‌تر مانند انرژی حاصل از باد، خورشید و آب و یا ترکیب‌هایی از آن‌ها هدایت کنیم. بر همین اساس، تحقیقات دامنه‌داری در کشورهای مختلف جهان، چه از سوی دولت‌ها و چه از سوی شرکت‌های بزرگ تولیدکننده انرژی انجام شده است. همچنین در بخش‌های مختلف انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاری‌های نسبتاً هنگفتی صورت گرفته است. در پرونده ویژه این شماره با عنوان انرژی‌های تجدیدپذیر، با فناووری‌ها تولید این انرژی‌ها و کشورها و شرکت‌هایی که در این زمینه پیشگام هستند آشنا خواهیم شد و در عین حال خواهیم دانست که چه میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر صورت گرفته است. خوشبختانه کشور ما در زمینه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر کشوری است غنی. آنچه که در بحث گرم و نیمه‌خشک بودن آب و هوای کشور ما، به عنوان عوامل نامساعد مطرح شد، در بسیاری از مواقع، در بحث انرژی‌های پاک می تواند یک مزیت به حساب آید. به عنوان مثال خورشید که مهم‌ترین عامل گرما و خشکی است، می‌تواند مهم‌ترین عامل تولید انرژی پاک هم به حساب آید. ایران با داشتن آفتابی سرشار، می‌تواند به یکی از تولیدکنندگان اصلی انرژی طی دهه‌های آینده تبدیل شود. همچنین وجود انواع بادها در مناطق مختلف ایران، می‌تواند تولید برق از این منبع بی‌پایان را نیز توجیه‌پذیر کند. همانطور که در مقالات پرونده این شماره خواهید خواند، امروز، روز سرمایه‌گذاری است. روزی است که باید تکلیف خودمان را با آینده خود، فرزندان‌مان و کشورمان روشن کنیم.

سوال‌های سخت...
سوال اساسی این است: چه کسی وضعیت تولید انرژی را درمان خواهد کرد؟ آیا امروز حاضریم برای فردای فرزندانمان، سرمایه‌گذاری مناسب را انجام بدهیم؟ آیا می توانیم در حالی که هنوز از انرژی‌های درون زمین استفاده می کنیم، راه را برای سال‌های آینده به گونه‌ای هموار کنیم از از درون زمین به سطح بیاییم و حتی رو به آسمان پرواز کنیم؟خورشید بی‌دریغ بر بالای سر ما می‌تابد. می تواند ما را در سرزمینی نیمه‌خشک و نیمه‌بیابانی کباب کند؛ می‌تواند ما را در سرزمینی آباد و بهره‌مند از انرژی‌ها پاک، در تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد مونس و همدم باشد. تصمیم با ماست؛ همین‌جا و هم‌اکنون.

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	محیط زیست	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر