Iranian Futurist

یدالله فضلی

در نظام آموزش و پرورش پیشرو، متخصصان تعلیم و تربیت و روان شناسان تربیتی تأکید می کنند روش تدریس قدیمی، معلم محور، موضوع مدار و بیمارگونه (واگیردار) توسط روش های تدریس نوین، فعال، فراگیرمحور و موقعیت مدار؛ جبران، پیشگیری، درمان و حتی بازتوانی (کنترل مجدد) گردد، چراکه در روش تدریس قدیمی و کهنه، هدف یادسپاری است و پرشدن ذهن از معلومات نظری ازطریق یادگیری شرطی سازی و درپی مقلدپروری فراگیران است و معلمان را تا حد مربیان سیرک تنزل می دهد و روش آموزش چنین معلمانی همانند سیرک بازان از نوع آزمایش و خطا و تمرین و تکرار مکتب روان شناسی کاهش گرایان خواهد بود، اما در روش تدریس نوین، هدف فعال سازی فراگیران و یادگیری شاگردمحور (تغییر مستمر افکار، اعمال و احساس با اشتیاق شاگردان) بر مبنای مکاتب روانشناسی؛ «گشتالت» شناختی و فراشناختی است و درصدد خواهد بود تا محصل جای مقلد را بگیرد و با ایجاد روحیه پژوهشی و کنجکاوی و جستجوگری او را با موضوع بحث پیرامونی فراتر از محیط مسقف کلاس درس درگیر کند. این امر میسر نخواهد شد، مگر این که:
اولاً رویکرد نوین تدریس طبیعت محور جایگزین دیدگاه فرسوده و سنتی معلم محور شود تا فعال سازی فراگیران با منفعل شدن آنها جابجا شود، چراکه در رویکرد قدیمی و کهنه، معلم سعی دارد با تلقین آموزشی، شاگردان را هیپنوتیزم (خواب مصنوعی) کند تا محفوظات خویش را بدون سر و صدا ارائه دهد.
ثانیاً معلمان به صورت عینی و ذهنی مجهز به طرح درس سالانه و روزانه شوند و دانایی و توانایی لازم را درمورد کلیات روش تدریس و فنون ارائه مطالب درس خاص (روش تدریس تخصصی) داشته و نحوه استفاده و به کارگیری نرم افزارها و کارافزارهای سنگین آموزشی تحت عنوان تکنولوژی آموزشی را بدانند تا امکان استفاده از روش تدریس بارش مغزی از نوع طلبگی (درخواست ها و نیازهای فراگیران طالب مباحث درسی) برای معلمان فراهم گردد و فراگیر بتواند با میل و اشتیاق خویش و احساس نیاز،
راجع به موضوع بحث نماید و امکان تبادل اطلاعات در فضای کارگاهی درون کلاسی و برون کلاسی مهیا شود به همین دلیل در فرایند جهانی سازی تعلیم و تربیت و توسعه عدالت آموزشی که می خواهد آموزش و پرورش را متحول کند و درصدد است انسان (فراگیر)، محیط (برون و دروس کلاس) و تکنولوژی (کارافزارهای سنگین آموزشی) را پیوند دهد. نظام نوین آموزشی نقش نابودگر حیات بخش (نابودکننده افکار و رفتار متحجرانه و احیاکننده علوم و فنون جدید) را ایفا می کند تا بتواند به نظریه دو عاملی (بهداشتی- انگیزشی) جامه عمل بپوشاند.
از همین روزنه حساس است که چرایی و فلسفه یادگیری الکترونیکی و آموزش های مجازی در فرایند یاددهی- یادگیری نظام آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم نقش آفرینی می کند.
چرایی یادگیری الکترونیکی
درباره فلسفه گسترش یادگیری الکترونیکی و آموزش های مجازی دلایل متعددی ذکر شده ازجمله:
1-نیاز به یادگیری سریع و آموزش به هنگام که قبل از مطرح شدن در حوزه تعلیم و تربیت در قلمرو تجارت و صنعت به منزله یک ضرورت نشان داده شد.
2-توسعه عدالت آموزشی و ایجاد فرصت های برابر آموزشی برای همه اقشار جامعه از جمله زنان و دخترانی که موانع فرهنگی اجازه حضور آنان را در مراکز آموزشی کلاسیک و رسمی نمی دهد، استفاده بهینه ناتوانان جسمی- حرکتی، زندانیان، پناهندگان، بیماران، بیکاران، محرومین از آموزش و همچنین کسانی که به دلیل سکونت در مناطق محروم و دوردست و یا کشورهایی که به دلیل ظرفیت محدود دانشگاه ها امکان ادامه تحصیل خصوصاً در مقطع تحصیلات تکمیلی برایشان مقدور نبوده، مثل ایران که آموزش عالی تنها پاسخگوی 20درصد از متقاضیان است و سالانه انبوهی از دانشجویان ایران برای ادامه تحصیل به خارج از کشور عزیمت می کنند و طبیعتاً مشکلات اجتماعی، تربیتی، خانوادگی و حتی اقتصادی را به دنبال خود می آورند.
3-دلیل آخر و اصلی نگارنده، ارتباط برون کلاسی معلم و فراگیران با همدیگر در داخل و خارج از کشور است که آموزش بدون مرز را برای انسان قاره هفتم در فلسفه جهانی سازی تعلیم و تربیت ترسیم، تبیین، طراحی و اجرا می کند تا به دنبال مهندسی و اصطلاحات آموزشی، انقلاب آموزشی به وقوع بپیوندد.
حمایت کنندگان یادگیری الکترونیکی و آموزش مجازی کسانی هستند که برای رسانه در حوزه آموزش نقش تحول آفرین قائل هستند و معتقدند اینترنت که رسانه اصلی آموزش مجازی است، پارادایم آموزش را دگرگون خواهد کرد و لاجرم استفاده از اینترنت در آموزش تمام روش های آموزش و تدریس و یادگیری را در قرن 21 تغییر خواهد داد و طبیعتاً آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی که با هر نوع یادگیری با استفاده از رسانه و شبکه های نرم افزاری است با راهنمایی معلم و تعامل با او و دیگر شاگردان جنبه ماتریسی (شبکه ای) و چندسویه دارد و کانون اصلی یادگیری الکترونیکی تعامل بین فرد (معلم راهنما، شاگردان درون کلاس و برون کلاس) و تکنولوژی آموزشی با تأکید بر اینترنت، ایمل و ویدئوکنفرانس و غیره است، چراکه به قول لوئیس پرلمان «ادغام فن آوری در کلاس های درس امروزی تقریباً به اندازه ادغام موتور سوخت داخلی در اسب قابل حس است.»
از این رو برای تغییر نظام آموزشی سنتی و ایجاد تحول در این سیستم آموزشی چالش دار توصیه می شود از آموزش مجازی چه به صورت کامل و یا مکمل آموزش و تدریس چهره به چهره در فضای مسقف کلاس درسی استفاده شود تا محدودیت های وارده بر شیوه تدریس قدیمی کاهش یابد وآموزش وپرورش کهنه و سنتی در مسیر اصطلاحات قرار گیرد و کار راهه بهره وری میسر گردد و نظام آموزشی بیمارگونه، روتین و تکراری با استفاده از آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی درجهت پارادایم جدید و تعلیم و تربیت پیشرو قرن 21بازسازی شود. ازطرف دیگر برای نشان دادن اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) و ضرورت پاسخگویی های قرن بیست و یکم در دیدگاه هم نوایی مسالمت آمیز، این پیام باید از کودکی القاء شود که توانایی افراد در برخورد با دنیای اطراف به مهارت روحی آنها بستگی ندارد، بلکه به ماشین های قدرتمند وابسته است و این مهم میسر نخواهد شد مگر با هوشمند کردن مدارس با استفاده از یادگیری الکترونیکی و آموزش های مجازی.
من بر آن نیستم که کورکورانه از فناوری دیجیتالی کشورهای دیگر پیروی کنیم، اما بد نیست نیم نگاهی به گزارش مرکز ملی آمار آموزش و پرورش (2005) آمریکا بیاندازیم که درسال 2003 درصد دانش آموزانی که از رایانه مدرسه استفاده کرده اند به صورت زیر گزارش شده است.
- دانش آموزان مهدکودک67 درصد، پیش دبستانی80 درصد، پایه های اول تا پنجم ابتدایی 91 درصد، دوره راهنمایی تحصیلی (سیکل اول متوسطه) 95 درصد دوره دوم متوسطه 97 درصد.
تعریف یادگیری الکترونیکی
یادگیری الکترونیکی زاییده چرخه تحولات سریع و روبه گسترش فناوری های نو به مفهوم واقعی آن است. تاکنون تعاریف متفاوتی از یادگیری الکترونیکی ارائه شده است.ما تعریف کراس را که خیلی ها او را مخترع واژه یادگیری الکترونیکی می دانند انتخاب کرده ایم. کراس یادگیری الکترونیکی را دارای شش نشانه به شرح زیر می داند:
یادگیری الکترونیکی به وسیله اینترنت صورت می گیرد، با جدیدترین اطلاعات همراه است. مجموعه ای از روش های آموزشی را در برمی گیرد (آموزش های مجازی، همکاری دیجیتالی، شبیه سازی و...) فراگیر محور است و به ویژگی فردی او توجه دارد. اینترنت محور نیست، کثرت گراست (شامل همه می شود). نهایتا قابلیت انجام دادن فرایند های اداری و مدیریتی از قبیل: ثبت نام، پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت های یادگیرنده، تدریس و اجرای ارزشیابی از راه دور را فراهم می کند. به طور کلی، یادگیری الکترونیکی به آن نوع یادگیری گفته می شود که در محیط شبکه به وقوع می پیوندد و درآن مجموعه ای از فناوری چند رسانه ای، فرارسانه ای و ارتباطات از راه دور به خدمت گرفته می شود و نوعی یادگیری است که درمحیط اینترنت صورت می گیرد و با بهره گیری از فناوری شبکه تسهیل می شود.
روش یادگیری الکترونیکی
این نوع یادگیری که به استفاده از تکنولوژی آموزشی اشاره دارد، تأکید می کند که در فضای مسقف کلاس درس، معلمان از رسانه های سنگین آموزشی اعم از رایانه های عمومی، شخصی، سی دی ها، دیسکت ها، سایت های اینترنت، ایمیل و حتی نانو فناوری در فرایند یاددهی استفاده می کنند تا یادگیری را تسهیل نمایند و موجبات ارتقاء سطح علمی فراگیران را فراهم آورند.
این روش یادگیری برای شاگردان از آن جهت کارآمد و اثربخش است که بازدهی تحصیلی و فعالیت آموزشی آنان و عملکرد و تدریس و رفتار کلاسی معلمان را بهبود می بخشد. چرا که براساس تحقیقات انجام شده این نتیجه حاصل گردید:«که 75 درصد یادگیری از طریق وسایل دیداری و تصویری و به وسیله حس بینایی انجام خواهد شد. در صورتی که تنها 13درصد یادگیری از طریق حس شنوایی و وسایل صوتی انجام می گیرد و دیگر حواس به ترتیب بساوایی 6 درصد، بویایی و چشایی هر کدام 3 درصد در حافظه و یادگیری تأثیر دارند» و فرایند یادگیری کامل را متأثر می کند و اثر بخش می نماید به همین دلیل است که در طراحی مدارس بهتر فردا فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش حیاتی خود را ایفا می کند، چرا که در فرایند ارتباط دهی فن آوری نوین آموزش و پرورش، قدرت بهره گیری فراده و فراگیر افزایش می یابد،«مثلاً با کاربرد فن آوری و ویدئو ماهواره ای در ژاپن دانش آموزان یک کلاس با معلم و دانش آموزان هم پایه شان در نقطه دیگری از همان کشور طلب همیاری می کند، حتی برای تهیه گزارش در درس علوم اجتماعی از طریق پست الکترونیکی با دانش آموزان هم سن و سال خود در کشورهای اروپایی ارتباط برقرار می کنند یا برای همسالان خود در کانادا، مالزی و سریلانکا نامه می نویسند و درباره مسائل جهانی با هم گفت وگو می کنند» با این سبک تدریس در رویکرد جدید کلاسداری، کاربرد فناوری نوین در کلاس درس، خواه از طریق یادگیری گروهی، یا به وسیله ویدئو کنفرانس و یا استفاده از آموزش مجازی، دانش آموزان را در مرکز فرآیند آموزش قرار می دهد. این همان راهی است که به قول جان دسی، «ما در آن می توانیم بر روی آنچه که در گذشته گلوگاه بزرگی برای جداسازی دانش آموزان از فرصت ها بوده است، پلی بزنیم.» چرا که آموزش با این شیوه این امکان را می دهد برای معلمان و شاگردانی که از لحاظ زمان و مکان و یا هر دو از یکدیگر جدا هستند از طریق نرم افزار مدیریت دروس، منابع چندرسانه ای و مانند آن با هم ارتباط برقرار کنند و محتوای درس را دریافت نمایند و با همدیگر تبادل اطلاعات و انتقال معلومات کنند.
راهکارهای استفاده از یادگیری الکترونیکی
برای این که بتوان به فراگیران کمک کرد تا به سطوح عالی حیطه شناختی بلوم برسند یعنی از مرحله دانش و فهم و کاربرد به مرحله تحلیل و ترکیب و ارزشیابی صعود کنند و جنبه نقادی به خود بگیرند و به جای اخذ مطالب و نگهداری آن، مطلب سازی نمایند و دانش جدید بسازند، لازم است علاوه بر آشنایی با دیگر شیوه هایی نوین تدریس زمینه استفاده از رسانه های سنگین آموزشی و شبکه های نرم افزاری درون کلاسی و برون کلاسی، اقدامات زیر صورت گیرد:
1- برگزاری کلاس های آموزش ضمن خدمت برای معلمان، گردهمایی علمی- آموزشی، همایش های تخصصی، برگزاری جشنواره های الگوی تدریس برتر و جلسات ادواری تخصصی حوزه ای و رشته ای، تا آنان با روش های فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) و آموزش و پرورش تطبیقی کشورهای پیشرفته آشنا شوند و ترس آنها برای استفاده از رایانه در کلاس درس کاهش یابد و پاسخگوی ضرورت های قرن بیست و یکم در عرصه آموزش و پرورش شوند.
2- تشکیل کلاس های زبان انگلیسی و رایانه برای معلمان تا بتوانند با رایانه کار کنند و از متون علمی- تربیتی مؤلفان خارجی بهره مند شوند و از آخرین دستاوردهای آموزشی و پرورشی و پژوهشی مطلع گردند.
3- تشکیل کلاس های زبان انگلیسی و رایانه برای دانش آموزان از دوره ابتدایی با استفاده از بازی های رایانه ای.
4- تقویت فناوری نوین آموزشی در مدارس و اعطای کارت های رایگان اینترنت و ایمیل به معلمان و شاگردان تا هم نوشته های خود را روی
وب سایت بنویسند و هم مدارس سنتی به مدارس هوشمند تبدیل گردد.
5- جایگزین کردن سی دی های آموزشی به جای کتاب های درسی و دیکشنری در نظام آموزشی.
6- برگزاری مسابقات بین معلمان و همچنین بین دانش آموزان در زمینه زبان انگلیسی و رایانه.
7- اجباری کردن درس مبانی کامپیوتر و انفورماتیک در دوره های تحصیلی راهنمایی و متوسطه به فراخور ظرفیت روانی و فکری دانش آموزان.
8- تشکیل گروه های کوچک پژوهشی دانش آموزی در کلاس درس توسط معلمان تا فراگیران از طریق نرم افزارهای مشارکتی درون کلاسی و برون کلاسی، با نگارش و ویرایش، به نقد منصفانه همسالان خود بپردازند و ایده های تازه را کشف کنند، چرا که نوشتن، اندیشیدن و خلق کردن است. به عبارت دیگر یا باید نوشت وچاپ کرد و یا باید برکنار ماند.
نتیجه گیری
اگر بخواهیم کارآمدی و اثربخشی روش های تدریس قدیمی و ایستا، نوین و پویا را با یادگیری الکترونیکی و آموزش های مجازی مقایسه کنیم، می توانیم به دیدگاه فراگیران که به صورت زیر نوشته شده توجه کنیم:
- در کلاس های سنتی و به شیوه تدریس قدیمی، ما می نشینیم، گوش می دهیم، حفظ می کنیم و می گذرد.
- در کلاس های پویا و به شیوه تدریس فعال، ما تعامل داریم، صحبت می کنیم، یاد می گیریم و می ماند.
- در مدارس سایبرنتیک (فرمانشی) با یادگیری الکترونیکی و آموزش های مجازی، ما ارتباط برقرار می کنیم، رفع اشکال می شود، خلاق می شویم، بروز می کند (نوآوری می کنیم) و گسترش می یابد (کارآفرینی می گردد).

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	محیط زیست	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر