پاسخ به سوالات آینده نگر

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[2008-09-05]   [ افشین حقیقی]

 چند سئوال خواتتدگان "سایت آینده نگر" از اندیشمندان آینده پژوه و آینده نگر ایرانی  :

 

 آینده نگر آقای افشین حقیقی  به این سوالات چنین پاسخ داده اند

  

1-   به نظر شما آيا امروز ميتوان از پيدايش جنبش فکری آينده نگری در ايران سخن گفت؟

 

صحبت از يك جنبش فكري زماني معنا پيدا مي كند كه معاني و مفاهيم آينده نگري از چارچوب هاي ذهني يك گروه پژوهشگر و نخبه به سوي جامعه تسري پيدا كند. در واقع آينده نگري از حوزه اتاقهاي فكر افراد خاص به محافل عمومي انديشمندان مختلف در سطح جامعه عموميت پيدا كند و توان تاثير گذاري بر حوزه هاي مختلف را به دلايل فراگير بودن موضع آينده نگري داشته باشد و زماني مي توان از آينده نگري به عنوان يك جنبش فكري حرف زد كه اين طرز تفكر و شيوه پژوهشي توانمندي لازم را در اثر گذاري بر كليه حوزه هاي تصميم سازي و تصميم گيري در سطح كلان و خرد داشته باشد. بنابراين قبل از اينكه خود ماهيت آينده نگري براي جامعه اهميت داشته باشد، مهم نتايج اين نگرش است كه عامل انگيزشي مهم در شكل گيري جنبش آينده نگري است.

البته هستند كساني كه به دليل جاذبه هاي ماهيتي آينده نگري و جنبه هاي جذاب دانش افزايي و نوين بودن اينگونه انديشه ورزيها و پژوهش ها متمايلند تا عليرغم هر نتيجه و بازخوردي از اين حركت استقبال نمايند اما حركت اين اقليت را نمي توان در قالب يك جنبش فكري جاي داد و يك جايگاه اجتماعي براي اين حركت متصور شد. پتانسيلهاي ايجاد اين جنبش در طبقاتي از اجتماع  بيشتر است كه قدرت تاثير گذاري بر سرنوشت انسانها و جوامع و بشريت را داشته باشند به عبارتي جنبشي كه سرمايه ، قدرتهاي سياسي ، قدرتهاي اجتماعي از آن حمايت نكنند به منزله تئوريهاي آزمايشگاهيي است كه عليرغم جذابيتها و توامنديهاي بالقوه آن محكوم به فرورفتن در صفحات كتابها و نوشتارهاي دنياي مجازي و محافل انس همكيشان است.

در ايران به دلايل زير امكان شكل گيري اين جنبش وجود ندارد :

1-   بازده مولدهاي ثروت در حوزه هاي تخصصي و دانش محور پايين است و اين مورد پتانسيل جذب قدرت را تا حد بسيار زيادي كاهش مي دهد.

2-   رهبري فكري در ايران در تعارض با رهبري هاي مذهبي، قدرت هر گونه مانور و ايجاد حركت را از متفكران گرفته و قدرت تاثير گذاري ايشان بر جامعه را به حداقل كاهش داده است.

3-   گرايش جامعه به تكنولوژي و ابزار هاي دانش بيش از مبادي و مباني دانش است بنابراين انرژي اين جامعه به جاي خلاقيت و نوآوري و توليد دانش بر الگوبرداري ، مهندسي مجدد و ابزار محوري متمركز شده و تمايلي به حوزه هاي ديربازده همچون دانش ندارند و چيزي به نام چشم انداز و بينش (‌Vision ) براي يك دوره 4 الي 5 ساله در برنامه ريزي استراتژيك زندگي يك ايراني مفهوم ندارد.

4-   تصميم هاي بداهه چاره جويانه در مقابل تصميم هاي آينده ساز  از  كاربري و جذابيت بيشتري برخوردار است بنابراين قابليتهاي مديريت بحران بيش از مديريت استراتژيك مورد توجه است و به تبع آن آينده نگري كه محور تفكر استراتژيك است كمتر مورد استقبال قرار مي گيرد.

5-   بايستي در نظر داشت كه هر جنبش فكريي كه در ايران شكل مي گيرديا منشاء سياسي دارد و يا برگرفته از انديشه هايي است كه قالب ادبي زيبا و مسحور كننده اي دارند. ادبيات سخت و سنگين مباحث تصميم سازي و آينده نگري و پيوند آن با زبان سخت آمار و رياضي امكان مانور را از جامعه متفكر ادبيات مدار ما گرفته است. خلاصه اينكه هر كسي كه مي فهمد سريعا گليم خود را از آب مي كشد و زحمت توجيه و همراه ساختن توده را به خود نمي دهد. پس ملاحظه مي شود كه قابليتهاي ايجاد يك جنبش فكري از نوع آينده نگري از بيخ و بن با زمينه هاي فكري جامعه ايراني سازگاري ندارد. 

اما نكته مثبت اينكه با خلق مفاهيم جديد و انتقال درست اين مفاهيم به جامعه مي توان درك و بينش صحيحي از جهاني بودن و جهاني انديشيدن به جامعه ايراني عطا كرد و پايه هاي يك جنبش فكري عظيم تر را سامان دهي نمود كه آينده نگري بخشي از آن تفكر باشد.

 

2-   چه ويژگی هائی گفتمان آينده نگری در ايران را از ساير گفتمان های توسعه در ايران جدا می سازد؟

 

پيوندگفتمان هاي آينده نگري و ساير گفتمانهاي توسعه به دليل محوريت تغيير و عدم قطعيت اتفاق ها و پيامدها در آينده به عنوان اصلي اساسي بايستي مورد توجه قرار گيرد ( مراجعه شود به كتاب " فقر تاريخ نگري... )‌كارل پوپر –

اما در ايران :‌

 ابتدا بايستي ببينيم كه خروجي گفتمان آينده نگري در ايران چيست و خروجي گفتمان هاي توسعه چه مي باشد؟ بعد بايستي ببينيم مصرف كنندگان اين خروجي ها چه افراد و گروههايي هستند و آيا اساسا امكان مقايسه بين آنها وجود دارد؟ سپس بايستي به ابعاد گفتمان آينده نگري در ايران پرداخت و توسعه را در اجزاء اين گفتمان با توجه به خروجي ها و افراد ذينفع مورد مداقه قرار داد و بالعكس به گفتمان توسعه در ايران توجه نمود و آينده نگري را در ارتباط با محور هاي توسعه مورد تحليل قرار داد و مشتركات اين دو بحث و يا به عبارتي منافع مشترك اين دو گفتمان را از نظر توسعه به عنوان آمادگاه تغيير براي آينده و آينده نگري به عنوان چشم انداز تغيير در آينده را به يكديگر پيوند داد.

من فكر مي كنم كه توسعه به عنوان يك ابزار سياسي قوي براي تغييراتي كه محور آن حفظ فلسفه سياسي موجود بوده و بايسته هايي فرا زماني و غير قابل انعطافي را در خود جاي داده است بيش از دو دهه نيست كه مورد توجه قرار گرفته است و هنوز تا رسيدن به بلوغ راه زيادي دارد و فعلا آينده نگري با محوريت تحليل هاي SWOT  استراتژيك است كه مورد توجه بوده و هزينه هاي خود را تامين مي نمايد و پيوند آن با توسعه تنها در تحليل بازخوردهاي احتمالي تصميم هاي استراتژيكي است كه در راستاي ارتقاء سطح آمادگي جهت تغيير در حوزه هاي تحت نفوذ جامعه سياسي صورت مي گيرد. به عبارتي هنوز تفكر آينده نگر از ماهيت ابزاري خويش خارج نشده است تا بتوان مستقل از هر حركت سياسي و اقتصادي . گروه هاي ذينفع بتوان به تبلور واقعي ماهيت آن رسيد و گستره تاثير گذاري آن را به اذهان و اعتقادات به عنوان پايه هاي اصلي تغيير و توسعه در جامعه سوق داد.

3- چه ميزان و در چه خوزه هائی گفتمان آينده نگری ايران ميتوان به توسعه گفتمان آينده نگری گلوبال ياری   رساند؟

من فكر مي كنم دستاوردهاي آينده نگري در ايران زماني مي تواند به توسعه گفتمان آينده نگري گلوبال ياري رساند كه انسان را ايراني نبيند ، دين را اسلام نپندارد وكره زمين را ايران ننامد و افتخار و سربلندي را در چيرگي و پيروزي ملتي بر ملت ديگر نداند. جهت گيري آينده نگري در ايران اگر به نتايجي اتفاقي در حوزه جهاني منجر شود به قدري تصادفي است كه قابل تحليل نخواهد بود.

 

افشین حقیقی

 

 

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

+ پاسخ به سوالات آینده نگر 

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: ] 

.

---